منو
یکی دیگر از مباحث اخلاقی مورد بحث در ابعاد کربلا، ادب است. ادب انواع و اقسامی دارد که یکی از آنها ادب کلامی است که در خطبه‌های سیدالشهدا (ع)، در صحبت حضرت با اصحاب، صحبت اصحاب با حضرت یا اصحاب با یکدیگر موج می‌زند.
البته گاهی هم پیش آمده که به اقتضای موقعیت، حضرت تند صحبت کرده‌اند و برخی به اشتباه از این قضیه برداشت ناسزا و فحش داشته‌اند و اینگونه استدلال می‌کنند که اگر ناسزا گفتن به دشمنان و منافقین بد بود امام (ع) آن را انجام نمی‌داد.
این شبهه‌ای است که سال‌هاست مطرح شده و اینگونه پاسخ داده شده که:
اگر چیزی اثبات بشود که فحش است قطعاً از ذات مقدس اهل بیت (ع) به دور است.
▫️پیامبر (ص) می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَى کُلِّ فَحَّاش بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَه». خداوند بهشت را حرام کرده بر هر دشنام‌دهندۀ بی‌حیایی که از آنچه می‌گوید و از آنچه به او گفته می‌شود باکی ندارد و متأثر و ناراحت نمی‌شود. [۱]
▫️و در جایی دیگر از پیامبر (ص) روایت شده که فرمود: «لَیْسَ الْمُؤْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلا اللَّعَّانِ وَلا الْفَاحِشِ وَلا الْبَذِیءِ»؛ مؤمن، انسانی بدگوی عیب‌گیرنده و لعن‌کننده و فحش‌گوی و بدزبان هرزه‌گو نیست.» [۲]
البته در اینجا منظور لعن انسان‌های معمولی است نه کسانی که در روایات به لعن آنان دستور داده شده است!
▫️همچنین امیرالمومنین علی (ع) در وصیتشان فرمودند: «وَلَا تَتَکلَّمُوا بِالْفُحْشِ فَإِنَّهُ لَا یلِیقُ بِنَا و لا بِشِیعَتِنَا وَ إِنَّ الْفَاحِشَ لَا یکونُ صَدِیقاً»؛ در کلامتان از فحش استفاده نکنید چرا که فحش و بد زبانی نه شایسته ماست و نه شایسته شیعیان ماست. کسی که فحش میدهد به درد رفاقت و دوستی نمی‌خورد. [۳]
اما عده‌ای با استناد به خطبه سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا که فرمودند: «ألَا وَ إِنَّ الدَّعِی ابْنَ الدَّعِی قَدْ رَکَزَ مِنَّا بَینَ اثْنَتَینِ بَینَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَیهَاتَ مِنَّا الذله….» [۴] «هان، هم اکنون این فرد ناپاک‌زاده [عبیدالله] پسرِ ناپاک‌زاده [زیاد]، در انتخاب دو چیز پافشارى مى‌کند: یا مواجه با شمشیر و یا پذیرش خوارى و مذلّت؛ درحالى که هرگونه پستى از ما به دور است» فحش و ناسزا گفتن را حق خود می‌دانند.❗️
درحالی که لازم_است_بدانیم حتی اگر «دَعِی» را در معنای عرفی به «زنازاده» ترجمه کنیم، این کلمه در لسان سیدالشهدا فحش نیست.
در بین اعراب آنچه که بسیار برای ایشان مهم است و در ادعیه‌ها و زیارت‌نامه‌ها و روایات به تکرار آمده است، بحث «نَسَب» است. لذا وقتی می‌خواستند کسی را مورد ارج و قرب قرار دهند نسب او را معرفی می‌کردند؛ همان‌طور که در زیارت‌نامه‌ها برای معرفی اهل بیت (ع) به نسب پاک ایشان اشاره می‌کنیم.
و نیز اگر می‌خواستند کسی را رد کنند باز هم به نسب او اشاره می‌کردند. در اینجا هم هدف سیدالشهدا از معرفی_نسبِ_ناپاک ابن‌زیاد، دشمن‌شناسی است نه فحش.
اینکه چه حرفی فحش است به عرف_جامعه بستگی دارد؛ در عرف عرب این حرف فحش محسوب نمی‌شود. همین‌طور است زمانی که حضرت عبدالله (ع) رو به دشمن گفت «یابن خبیثه» یعنی همه شما که قاتلان سیدالشهدا هستید همه‌تان نسب ناپاک دارید.
پیرو همین برداشت اشتباه برخی از هیئتی‌ها، رهبر معظم انقلاب در دیدار سالانه خود با جمعی از مداحان در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ که به‌صورت مجازی برگزار شد، بر «حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن» تأکید فرموده و افزودند: مکتب اهل‌بیت از مسائلی مانند قول بغیر علم، غیبت، تهمت، بدگویی و بدزبانی مبرّا است و شما مداحان نیز باید این معارف را در زبان و عمل به مردم تعلیم دهید.
📚منابع:
۱ـ الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ۲، ص ۳۲۳.
۲ـ جامع السعادات، النراقي، المولى محمد مهدي، ج ۱، ص ۳۵۱
۳- مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۸۲.
۴- لهوف، سید بن طاووس، ص ۱۹۷